ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΑΞΙΑ ΟΙ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΙΚΕΣ ΠΟΔΙΕΣ

Αναδημοσιευουμε από την εφημερίδα ''Ο ΧΡΟΝΟΣ''

Ρεπορτάζ

ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΑΞΙΑ ΟΙ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΙΚΕΣ ΠΟΔΙΕΣ Ημερολόγιο πολιτιστικής κληρονομιάς, με παναούλες 09.02.2010

Παρουσιάστηκε στην ετήσια εκδήλωση του συλλόγου Αρχαιοφίλων νομού Έβρου Ο συμβολισμός της Σαρακατσάνικης ποδιάς είναι ανεπανάληπτος, μέσα από την ποδιά ξετυλίγεται όλη η ζωή της Σαρακατσάνας, ξετυλίγεται το αν είναι κακοπαντρεμένη ή καλοπαντρεμένη, το δέντρο της ζωής, ο φλάμπουρας, ο ήλιος, η σελήνη ΡΕΠΟΡΤΑΖ – Μελαχροινή Μαρτίδου

Ένα ημερολόγιο το οποίο εμπεριέχει θέματα που φιλοξενούνται στο Ιστορικό Μουσείο Αλεξανδρούπολης και αφορούν την θαυμάσια συλλογή από σαρακατσάνικες ποδιές της αείμνηστης Ελένης Φιλιππίδη, δεν μπορεί παρά να αποτελεί μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς. Η συγκεκριμένη έκδοση παρουσιάστηκε κατά την διάρκεια της ετήσιας εκδήλωσης χορού του συλλόγου Αρχαιοφίλων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς νομού Έβρου, που έγινε σε ξενοδοχείο της γειτονικής μας πόλης. Για την έκδοση αυτή και τη σημασία της μας εξηγεί η Νέλη Μελίδου Κεφαλά, κοινωνική ανθρωπολόγος και επίτιμη πλέον διευθύντρια του λαογραφικού και εθνολογικού μουσείου Μακεδονίας-Θράκης. Λένε ότι αντλήσατε τις πολύτιμες γνώσεις σας και την πολύ καλή σας διάθεση να συντηρήσετε, να φροντίσετε και να υποδείξετε τις απαραίτητες ενέργειες που έπρεπε να γίνουν για την συλλογή της μητέρας σας Ελένης Φιλιππίδη. -Πραγματικά είναι σημαντική αυτή η συλλογή, ιδιαίτερα όταν έμαθα ότι η οικογένειά της αποφάσισε να την παραχωρήσει για έκθεση στο ιστορικό μουσείο Αλεξανδρούπολης. Ήρθαν και μου ζήτησαν την βοήθεια μου, θεώρησα υποχρέωση μου, χρέος μου να ασχοληθώ με αυτή, που είναι εξαιρετική, αποτελείται από περίπου 1200 αντικείμενα και ομάδες αντικειμένων, δηλαδή γύρω στα 1500 αντικείμενα που είναι ενδυματολογικό υλικό και αναφέρονται κυρίως στους Σαρακατσάνους. Πρόκειται για εξαιρετικά πραγματικά κομμάτια, τα οποία προσπαθούμε τώρα με τις προσπάθειες του Δ.Σ. του συλλόγου αρχαιόφιλων και πολιτιστικής κληρονομιάς νομού Έβρου να καταγράψουμε επιστημονικά, να τα φωτογραφήσουμε, ώστε να μπορέσουν να εκτεθούν με τον κατάλληλο τρόπο, τηρώντας τις σύγχρονες μουσειολογικές προδιαγραφές. Έτσι θα γίνει ένας χώρος που θα επισκέπτονται και θα χαίρονται και οι ντόπιοι και οι επισκέπτες και οι γείτονες μας και βεβαίως και τα σχολεία της περιοχής. Χαρακτηρίστε μου αυτό το λαογραφικό υλικό, πιστεύετε ότι πρόκειται για έργο διάσωσης; -Πρόκειται για μια συλλογή εξαιρετική, την οποία νομίζω και μεγάλα μουσεία της χώρας μας θα ήθελαν πολύ να έχουν στην κατοχή τους. Είναι πολύ συγκινητικό και νομίζω ότι αυτό συνάδει και με την προσωπικότητα της Ελένης Φιλιππίδη, αυτό που έκανε η οικογένεια της, οι δύο της κόρες, να θελήσουν αυτό το υλικό να μείνει στην Αλεξανδρούπολη και να εκτεθεί εδώ, αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό, για την πόλη και για την περιοχή. Μέσα από την καριέρα σας πέρασαν πολύτιμες συλλογές. Τι θυμάστε, αν σας έλεγα να αναπολήσετε το παρελθόν; -Καταλαβαίνετε, όταν κάποιος έχει περάσει 36 περίπου χρόνια σε έναν τομέα τόσο σημαντικό, οι συλλογές που έχει το λαογραφικό μουσείο, που αριθμεί πάνω από 25 περίπου χιλιάδες αντικείμενα, έγιναν και ξεκίνησαν από τις προσπάθειες ανθρώπων να κάνουν μια συλλογή. Σχεδόν όλα τα λαογραφικά μουσεία της χώρας μας έτσι ξεκίνησαν, από ιδιωτική πρωτοβουλία, ένα μόνο μουσείο, όπως το μουσείο λαϊκής τέχνης στην Αθήνα, ιδρύθηκε από το κράτος, όλα τα άλλα ήταν ιδιωτικής πρωτοβουλίας, ιδιωτών οι οποίοι κατάλαβαν πόσο σημαντικός είναι ο παραδοσιακός μας πολιτισμός και άρχισαν να συγκεντρώνουν και τα χάρισαν βέβαια, ουσιαστικά στο κράτος και σε όλους εμάς. Θα προτείνατε αυτή η συλλογή να αποτελέσει υλικό για κάποια εξειδικευμένη έκδοση; -Αυτό θα ήταν πολύ σημαντικό. Πάντως το ημερολόγιο που βγήκε παρουσιάζοντας τις εκπληκτικές αυτές σαρακατσάνικες ποδιές, των Σαρακατσάνων της Θράκης, το τονίζω γιατί στην Θράκη φορούσαν αυτές τις ποδιές, τις παναούλες, είναι ένα μικρό δείγμα της συλλογής. Βεβαίως και θα πρέπει να βγει ένας τόμος αλλά εκείνο που θα πρέπει κατ’ αρχήν να γίνει είναι να καταγραφεί επιστημονικά, να φωτογραφηθεί και να εκτεθεί η συλλογή ώστε να γίνει κτήμα όλων, να μπορεί ο οποιοσδήποτε να πάει και να δει αυτό το καταπληκτικό υλικό που το συγκέντρωσε σε ένα διάστημα 50 χρόνων αυτή η εξαιρετική προσωπικότητα που ήταν η Ελένη Φιλιππίδη, η οποία πέραν όλων των άλλων ήταν και ένας πάρα πολύ γλυκός και προσηνής άνθρωπος, ήταν από τους ανθρώπους που βοηθούσε τους νέους ανθρώπους για να προχωρήσουν και να μάθουν περισσότερα πράγματα. Ήταν ένας άνθρωπος πολύ δοτικός, με κέφι να βοηθήσει, δεν κρατούσε πράγματα για τον εαυτό της. Ήθελε να βοηθήσει τους άλλους και αυτό είναι πολύ σημαντικό. Για το έργο της Ελένης Φιλιππίδη μας μιλά η κόρη της Σούλα Φιλιππίδου – Χαριτωνίδου: «Είμαι πολύ συγκινημένη γιατί συμπληρώνονται 15 χρόνια από τον θάνατο της μητέρας μου η οποία ένα μεγάλο μέρος της ζωής της το έδωσε για αυτή την συλλογή. Η μητέρα μου δεν ήταν Θρακιώτισσα, αλλά αγάπησε πολύ αυτό τον τόπο όταν ήρθε μετά από τον πόλεμο με τον πατέρα μου και επειδή είχε πολλές λαογραφικές επιρροές και από τα μαθήματα του Στίλπωνα Κυριακίδη στην Θεσσαλονίκη, αλλά ιδιαίτερα από την μεγάλη αγάπη που είχε στην Αγγελική Χατζημιχάλη, η επικοινωνία που είχε μαζί της, άρχισε πολύ νωρίς να μαζεύει λαογραφικό υλικό. Ήταν η εποχή που είχαν αρχίσει οι Σαρακατσάνες να ξεπουλάνε τις προίκες τους, οπότε λίγο-λίγο άρχισε να συγκεντρώνει υλικό, μαζί με την μητέρα μου πήγαμε πολλές φορές σε κονάκια, σε τσελιγκάτα, γνωρίσαμε Σαρακατσάνους, το σπίτι μας είχε μια κατάληψη συνέχεια από Σαρακατσάνους και η αγάπη της μάνας μου ήταν τόσο μεγάλη που λίγο-λίγο άρχισε να αισθάνεται και η μάνα μου ότι ήταν Σαρακατσάνα». Το επώνυμο Φιλιππίδης είναι ποντιακό; -Όχι, το Φιλιππίδης είναι Θρακιώτικο του πατέρα μου, η μάνα μου στο πατρικό της λεγόταν Κοτούλα, ήταν Σαλονικιά με καταγωγή από την Σιάτιστα της Δυτικής Μακεδονίας. Όλο αυτό το υλικό τώρα που βρίσκεται; -Το λαογραφικό αυτό υλικό, προβληματιστήκαμε πάρα πολύ για το τι θα το κάνουμε γιατί είναι πάρα πολλά κομμάτια τα οποία είναι ανεπανάληπτα. Πλέον τέτοια δεν γίνονται, ιδιαίτερα οι ποδιές του τέλους του 19ου αιώνα αρχών του 20ου αιώνα. Να σημειώσω δε ότι τα κομμάτια αυτά δεν τα χαρίσαμε, αλλά τα παραχωρήσαμε προσωρινά, στο μουσείο για έκθεση. Σ’ αυτό μας βοηθάει πάρα πολύ η κ. Κεφαλά, η οποία ήταν πρώην διευθύντρια του λαογραφικού μουσείου Θεσσαλονίκης, η οποία ανιδιοτελώς προσφέρει τις υπηρεσίες της γιατί όπως καταλαβαίνετε το έργο της καταλογογράφησης, της αρίθμησης, της προβολής όλου αυτού του υλικού είναι πάρα πολύ δύσκολο. Εμείς είχαμε όλη την καλή διάθεση αλλά δεν είχαμε ούτε τις γνώσεις αλλά ούτε δυστυχώς τον χρόνο. Εσείς με τι ασχολείστε; -Είμαι καθηγήτρια, χημικός. Επειδή, όπως και να το κάνουμε, ο χρόνος είναι περιορισμένος, έτσι και η ενασχόληση με αυτά έχει γίνει πάρα πολύ μικρή, δεν είναι όπως θα ήθελα. Η αδελφή μου ή μεγάλη, η οποία έχει προσφέρει πάρα πολλά στην συλλογή αυτή, είναι ο ιθύνον νους πια, μένει στην Ολλανδία, είναι μακριά. Βγάλατε αυτό το λεύκωμα, το ημερολόγιο που είναι αφιερωμένο στην μητέρα σας. -Ναι, αυτή την στιγμή αισθάνομαι συγκίνηση γιατί η μνήμη ενός ανθρώπου είναι πολύ σημαντική, για εμένα η μνήμη της μάνας μου είναι ταυτισμένη με την λαογραφία, με την κοινωνική προσφορά και με ένα αξεπέραστο έργο που έκανε εδώ σε μια περίοδο που ήταν πάρα πολύ δύσκολη. Σίγουρα η ψυχή της αναπαύεται και χαίρετε αυτή την στιγμή. Της ανήκει η στιγμή. -Ήταν πολύ ωραία η έκθεση που έγινε στο μουσείο Μπενάκη, την οποία δεν μπόρεσε να χαρεί, με τις ποδιές, το 1994 και επιπλέον πρέπει να αναφέρω ότι εκτός από τα Σαρακατσάνικα υπάρχει από πίσω και μια συλλογή με την ενδυμασία την Καβακλιώτικη, της Ανατολικής Ρωμυλίας, τα οποία επίσης έχουμε, κατά τα άλλα θα κάνω μόνο μια μεγάλη ευχή, να γίνει όσο το δυνατόν καλύτερη παρουσίαση και να αναβιώσει η μνήμη της μάνας μου με τον καλύτερο τρόπο. Σας ευχαριστώ πολύ. Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν όλα τα μέλη του συλλόγου Αρχαιοφίλων νομού Έβρου, ο πρόεδρος Νικόλαος Πινάζης, ο αντιπρόεδρος Ελευθέριος Τσινταράκης, η γραμματέας Ιουλία Φανφάνη Μαλακόζη, ο ταμίας Ξάνθιπος Μπιλιμπίνης και τα μέλη Βύρων Καζακίδης, Όθων Πέτροβας και η βουλευτής Όλγα Ρενταρή. Επίσης είδαμε στα τραπέζια τον υφυπουργό Εσωτερικών Γιώργο Ντόλιο, τον δήμαρχο Αλεξανδρούπολης Γιώργο Αλεξανδρή, τον εκδότη Γιάννη Λασκαράκη, τον δικηγόρο από την Κομοτηνή Αθανάσιο Καμαράκη, τον διοικητή του νοσοκομείου Κομοτηνής Γιάννη Καβαρατζή, τον Δημοσθένη Δούκα κ.ά.